GewoneEs

De Gewone Es Fraxinus excelsior is een boom die groeit op vochtige, voedselrijke plaatsen in loofbossen. Hij eist een bodem met een goede zuurstofvoorziening voor het wortelstelsel, een vrij hoge vochtigheid en een fosfaat- en kalkrijke bodem. Deze boom, die een hoogte van bereiken van 35 m, bloeit in april en mei met gereduceerde bloempjes die in bundels staan. De bloemen verschijnen nog vóór het uitlopen van het blad. Er zijn bomen met ofwel mannelijke, ofwel vrouwelijke bloemen, maar er zijn ook bomen die beide soorten bloemen dragen. De bestuiving gebeurt via de wind. Typisch aan deze boom zijn de zwarte knoppen, die fluwelig behaard zijn. De zaden zijn langgevleugeld.

Het is een van de weinige boomsoorten die goed gedijen in biotopen zoals bronbossen en valleibossen. Deze boom heeft ook bladeren die gemakkelijk composteren hetgeen zorgt voor een kwaliteitsvolle humuslaag in de bossen. De boom laat veel licht door en creëert dus een gunstige omgeving voor lagere kruidachtige planten en andere ondergroei.

Het is één van de waardplanten van de vlinders Kromzitter Asteroscopus sphinx, Piramidevlinder Amphipyra pyramidea, Schedeldrager Craniophora ligustri, Zwart Weeskind Mormo maura, Zwarte Herfstspinner Poecilocampa populi en Ligusterpijlstaart Sphinx ligustri.

De Essengouduil Atethmia centrago is een najaarsnachtvlinder, die vanaf eind augustus verschijnt. Hij heeft een korte vliegtijd met een piek begin september. De belangrijkste waardplant is de Gewone Es.

De Essenspanner Ennomos fuscantaria bewoont bossen en struwelen, maar wordt ook wel in tuinen gevonden. De rupsen van deze vlinder leven op de Gewone Es. De vlinder vliegt van half juli tot half oktober.

De Zwartvlekspikkelspanner Menophra abruptaria is een zeer zeldzame vlinder die behoort tot de spanners. Het is een zuiderse soort. De waardplanten zijn onder meer Gewone Es en Hulst Ilex aquifolium.

De Aziatische Essenprachtkever Agrilus planipennis komt in Europa nog niet voor, maar het is best mogelijk dat hij binnenkort toch in stedelijke gebieden opduikt. In de Verenigde Staten en Canada heeft dit kevertje, dat oorspronkelijk afkomstig is uit China, Korea en Japan, al duizenden Essen doen afsterven. Door de toegenomen wereldhandel krijgen we steeds vaker te maken met een ongewilde verspreiding van exotische boombewonende insecten via de aanvoer van levend plantmateriaal en houtproducten (stammen, verpakkingsmateriaal en pallets). Onze verschillende inheemse Es-soorten zijn geschikte waardplanten voor deze kevertjes. De kevertjes vormen geen probleem binnen hun natuurlijke verspreidingsgebied omdat de natuurlijke vijanden (sluipwespen) daar aanwezig zijn. De kevers leggen hun eitjes in bastspleten. De larven knagen zigzaggende gangen in het cambium waardoor de bomen “geringd” worden en uiteindelijk afsterven. De circulatie van water en voedingsstoffen wordt immers verhinderd. De larven overwinteren in de stam en verpoppen later. De jonge kevers verlaten de boom door het knagen van een uitvlieggaatje.

De Essenziekte met de naam Chalara fraxinea vermenigvuldigt zich door middel van conidiën, asexuele sporen die met de wind verspreid worden. De ziekteverwekker bestaat uit schimmeldraden die de takken door een verstopping van de sapvaten doen afsterven. Op de schors verschijnen vaak kankerachtige ingezonken vlekken die eerst geel-oranje gekleurd zijn en later paarsig. De vlekken zijn vaak langgerekt ruitvormig. Vooral jonge Essen Fraxinus species zijn gevoelig. Deze kunnen na een paar jaar afsterven.

Het ongeslachtelijke of anamorfe stadium van het Vals Essenvlieskelkje Hymenoscyphus pseudoalbidus, een zwam, is de veroorzaker van de ziekte Chalara fraxinea op de Gewone Es. De zwam zou oorspronkelijk afkomstig zijn uit Japan of China. Als de sporen op de bladeren belanden, vestigen ze stevig op het oppervlak. De schimmeldraden zoeken zich een weg naar binnen, waarna de zwamvlok in het weefsel van de boom groeit. De zwamvlok nestelt zich vooral in het transportweefsel en veroorzaakt verstoppingen, waardoor de geïnfecteerde stukken afsterven.

De Essenbastkever Hylesinus fraxini komt van april tot oktober voor in zieke of neergevallen takken of stammen van Gewone Es Fraxinus excelsior. Deze kever knaagt een paringskamer van waaruit twee 6 tot 10 cm lange horizontale moedergangen in tegengestelde richting vertrekken. De larven vreten vervolgens gangen van een vijftal cm loodrecht op deze moedergangen. Deze kever verspreidt mogelijks de Essenziekte.

De Essendwergboktor Tetrops starkii is vooral te vinden op Gewone Es. De larven ontwikkelen zich in pas afgestorven takken van deze boom.

Pseudomonas species kunnen planten- en dierziektes veroorzaken. Pseudomonas syringae spp. savastanoi veroorzaakt de zogenaamde essenbastwoekerziekte, die zorgt voor enorme woekeringen van de bast van de Gewone Es en een boom vol littekens waardoor deze ernstig verzwakt.

De Essenroest Puccinia sparganioides is een roest die de winter doorbrengt op Slijkgras-soorten Spartina species. In de lente brengt hij kleine, tere sporen voort, die naar dichtbij staande Gewone Essen waaien, waar ze op jonge blaadjes ontkiemen. De sporen infecteren op hun beurt de Slijkgras-soort en maken de cyclus compleet.

De Essenschijfzwam Sclerencoelia fraxinicola is een zwam die behoort tot de zakjeszwammen. Hij groeit op dode takken
van de Gewone Es.

Het Schriftkorstmos Graphis scripta is een korstvormig korstmos dat voorkomt op gladde schors, bijvoorbeeld op deze van Gewone Es.