NATUURLEXICON


Zwarte Els

Alnus glutinosa


De Zwarte Els Alnus glutinosa is een boom die reeds duizenden jaren in Vlaanderen voorkomt. Men vindt deze boom veelal langs waterkanten, in broekbossen en op moerassige plaatsen. De soort wordt ook aangeplant.

De vrouwelijke katjes zijn in oktober rijp. Men noemt ze ook wel elzenproppen.

Het vrouwelijke bloempje groeit in het eerste jaar uit tot een klein groen propje dat pas in het tweede jaar houtig en zwart wordt en waarna zich de zaadjes (nootjes) vormen.

In de vruchten steken de zaadjes tussen de houtige schubben. Ze worden via het water verspreid. De mannelijke katjes zijn langwerpig. De bladeren zijn eirond tot bijna rond. Het wortelstelsel is dicht en reikt tot diep in de bodem. Daardoor kan het langs oevers zorgen voor oeverversteviging. Elzen langs oevers zorgen ook voor schaduw, zodat deze minder snel dichtgroeien met andere planten. Deze boom kan stikstof binden uit de lucht met behulp van de straalzwam Actinomyces species. Deze zwam groeit in knolletjes aan de wortels van de Elzen. De stikstof kan dan door de boom of door andere planten worden benut.

De rijpe vruchten hangen de hele winter aan de boom en zijn een dankbaar voedsel voor zaadetende vogels. Vooral Barmsijzen Acanthis flammea, de Sijs Spinus spinus en de Putter Carduelis carduelis lusten erg graag de nootjes uit de elzenproppen.

De groeiplaats van de Zwarte Els is bij voorkeur nat en kalkarm.

Wanneer Zwarte Elzen in lange rijen langs perceelranden staan, noemen we deze elzensingels. Deze singels gaven vroeger de perceelsgrenzen aan en waren vroeger een belangrijke leverancier van brandhout. Bijna altijd staan de Elzen langs een sloot, vaak op beide oevers. Elzenzaadjes verspreiden zich namelijk heel gemakkelijk via het water en ontkiemen massaal op de grens van droog en nat. Vroeger werden de elzensingels als hakhout beheerd, waarbij het hout met enige regelmaat vlak boven de stobbe of stoof afgezaagd. Hierdoor ontstonden brede elzenstobben met meerdere stammen.   

Deze boom is één van de waardbomen van de vlinders Peper-en-Zoutvlinder Biston betularia, Wilgenhoutvlinder Cossus cossus, Berkeneenstaart Drepana falcataria,  Gevlamde Vlinder Endromis versicolora,  Kleine Hermelijnvlinder Furcula furcula,  Lindepijlstaart Mimas tiliae, Dromedaris Notodonta dromedarius,  Elzenuil Acronicta alni, Halvemaanvlinder Selenia tetralunaria, Witte Grijsbandspanner Cabera pusaria, Zwart Weeskind Mormo maura en Kroonvogeltje Ptilodon capucina.

De Zwarte Els is een zeer goede bijenplant vanwege de zeer overvloedige stuifmeelproductie.

De pathogene schimmel Phytophthora alni tast deze boom aan. Deze elzenziekte komt voornamelijk op na warme winters en wordt verwacht te escaleren naarmate het klimaat opwarmt.  

Home