NATUURLEXICON

Vlamvertragers

Vlamvertragers zoals polygebromeerde difenyletsers (PBDE’s) ontsnappen onder andere door uitdamping uit elektrische toestellen zoals PC’s en TV’s. Vlamvertragers worden ook verwerkt in sofa’s, matrassen, vloerbedekking, gordijnen en kleding. Ze worden ook gebruikt bij de productie van auto’s.

De verbindingen ontsnappen als stofdeeltjes of als gassen die zich aan stof hechten uit behandelde plastics en textiel. Mensen ademen dat stof in. Kinderen die over de vloer kruipen, krijgen zelfs een extra hoge dosis binnen.  

Ze zorgen ervoor dat brand wordt voorkomen of dat de brandontwikkeling wordt vertraagd. Doordat PBDE’s niet chemisch gebonden zijn aan de producten waarin ze worden gebruikt, komen ze al tijdens het gebruik vrij in het milieu. Vanuit de woon- of werkruimten verspreiden ze zich in de atmosfeer, waar ze zich vasthechten aan stofdeeltjes, die in de lucht circuleren, en worden ingeslikt, ingeademd of neerslaan op de bodem of in het oppervlaktewater. PBDE’s worden niet afgebroken, ze zijn persistent en stapelen zich op in het lichaam van mens en dier, ze zijn in de voedselketen aanwezig en hebben soms een hormoonverstorende werking. Ze zijn net als dioxines lipofiel (binden zich aan het vetweefsel). Er worden PBDE’s in moedermelk en serum bij mensen, in waterbodems, in vissen en in muizen aangetroffen. In Buizerds was de concentratie 10 tot 15 maal groter dan bij muizen.

De concentratie van deze schadelijke stoffen neemt namelijk toe met het niveau in de voedselketen. Men noemt dit biomagnificatie. Deze schadelijke stoffen komen tot in de Noordzee voor.

Massa’s van deze stoffen zijn reeds gevonden in het vetweefsel van Ijsberen Ursus maritimus. Als een van de  effecten van de PBDE-vervuiling bij IJsberen werd genoteerd in 2006 dat één op de 50 vrouwelijke IJsberen op de Noorse Svalbard-eilanden ook mannelijke geslachtsorganen heeft.

Toxicologische testen hebben aangetoond dat verschillende PBDE’s een nadelige invloed hebben op de neurologische ontwikkeling bij blootstelling tijdens de (embryologische) groei. Ook verstoringen van de nier- en leverwerking en van de zeer belangrijke schildklierwerkingen werden reeds vastgesteld. Bij hoge concentraties is de vorming van tumoren (kanker) vastgesteld. PBDE’s worden ervan verdacht de groei en het functioneren van het zenuwstelsel te verstoren.

BDE 209, een vlamvertrager die volgens de industrie niet biologisch kan worden opgenomen, werd reeds aangetroffen in bloedstalen van roofvogels.

Vlamvertragers, zoals PBDE’s, stapelen zich namelijk op in de lichamen van roofvogels. Ze hebben een vergelijkbare chemische structuur als PCB’s, en PCB’s zorgen voor een eischaalverdunning en snavelmisvormingen. 

De industrie heeft zeer machtige lobbygroepen, waarvoor de overheid gemakkelijk zwicht. Producten worden eerst ontwikkeld, op de markt gegooid, veelvuldig gebruikt, en slechts jaren later stelt men nadelige gevolgen vast. Dan wordt de reglementering verstrengd of de toepassing van het product verboden, maar het kwaad is dan reeds geschied. Vaak last men ook overgangstermijnen van ettelijke jaren in. In die tijdspanne tussen het op de markt gooien en het verbod, kan dus heel wat leed worden aangericht, niet alleen voor de natuur, maar ook voor de mens. Denken we maar aan producten als DDT en andere chloorbestrijdingsmiddelen en PCB’s. 

De Europese bevolking wordt tussen de 20 en 100 keer minder blootgesteld aan PBDE’s dan de Amerikaanse. Dit komt door het verschil in richtlijnen over het gehalte aan vlamvertragers. De televisies bijvoorbeeld die Philips voor de Amerikaanse markt maakt, bevatten veel meer vlamvertragers dan dezedie bestemd zijn voor Europa.