NATUURLEXICON
Toxoplasmose
Toxoplasmose, ook “kattenziekte” genoemd, wordt veroorzaakt door een endoparasiet, Toxoplasma gondii. In West-
De kat is de eindgastheer van Toxoplasma gondii.
Varkens, schapen, runderen, maar ook de mens fungeren als tussengastheer. In het darmkanaal van (vooral) jonge katten die geïnfecteerd zijn, worden oöcysten (ingekapselde, bevruchte eicellen) gevormd die met de uitwerpselen worden uitgescheiden. In de natuur, vooral op vochtige plekken, kunnen de oöcysten lange tijd in leven blijven.
In het darmkanaal van een tussengastheer ontstaan uit de oöcysten nieuwe protozoa die zich via de bloedbaan over het hele lichaam verspreiden.
In de ogen en in de hersenen kan de infectie, vooral bij een embryo, blijvende schade aanrichten.
Indien de besmetting gebeurt tijdens de zwangerschap kan dit aanleiding geven tot zware afwijkingen bij de baby. Anderzijds kan een vroeger opgelopen infectie heropflakkeren bij een verzwakking van het afweersysteem (zoals Aids).
Een besmetting is extra gevaarlijk tijdens de zwangerschap omdat de parasiet kan doordringen tot bij de foetus en daar behoorlijk wat schade kan aanrichten. Een foetus heeft immers nog geen goed ontwikkeld afweersysteem, waardoor Toxoplasma de kans krijgt om zich volop te vermenigvuldigen, wat kan uitmonden in ernstige afwijkingen bij het kind zoals onder meer ernstige oogafwijkingen tot blindheid. In zeer ernstige gevallen sterft de foetus.
In andere organen of weefsels kapselen de protozoa zich in tot een weefselcyste. De mens wordt meestal geïnfecteerd door het consumeren van vlees dat weefselcysten bevat en dat niet voldoende verhit is, door het eten van rauw vlees of onvoldoende gewassen groenten. Per jaar sterven er enkele mensen aan de gevolgen van toxoplasmose; het aantal ziektegevallen bedraagt enkele honderden.
Uit onderzoek blijkt dat tot 30% van het schapenvlees en 10 tot 15% van het varkensvlees toxoplasmose-
Door enkele eenvoudige preventieve maatregelen kan men zeker twee derde van de gevallen van toxoplasmose bij pasgeborenen vermijden. Preventieve maatregelen zijn onder andere een goede handhygiëne (handschoenen), het vermijden van contact met kattenuitwerpselen, het wassen van rauwe groenten, en geen rauw vlees eten.
Zowat de helft van de zwangere vrouwen in België heeft ooit toxoplasmose gehad voor ze zwanger werden. Zij hebben antistoffen en zijn voor hun verdere leven tegen de ziekte beschermd. De andere helft heeft geen toxoplasmose-
Besmetting van mens op mens komt niet voor. Ook rechtstreekse overdracht van dier op mens (bv door aaien) is niet waarschijnlijk. Wie door de parasiet besmet wordt, merkt het meestal niet. Er is momenteel nog geen vaccin tegen toxoplasmose ontwikkeld.
De parasiet kan via de kattenbak of vies water op mensen overspringen. Katten besmetten elkaar via ratten. Bij een besmetting “kaapt” het virus het brein van een rat, waardoor die actiever wordt en roekeloos. Doordat de lucht van kattenurine het dier ineens aantrekt, loopt hij meer kans te worden opgegeten. Besmette mensen vertonen ook gedrag waaraan ze als gastheer niets hebben, maar die een parasiet wel baat. Ook mensen vertonen roekelozer gedrag en lopen bijvoorbeeld zomaar de straat op, zonder terug te schrikken voor toeterende auto’s. Mensen die besmet zijn hebben 2,6 meer kans op een verkeersongeval (Jaroslev Flegr, 1990).
Besmette mensen vertonen een vertraagde reactietijd, wat bijvoorbeeld in het verkeer gevaarlijk is. Ze zijn ook minder zorgvuldig.
Of ze vinden kattenpis opeens lekker ruiken. Het virus zou ook veel gevallen van schizofrenie veroorzaken. Genezing is er nog niet (2013).
Toxoplasmose kan ook optreden bij zoogdieren zoals Eekhoorns Sciurus vulgaris en een grote sterfte onder deze dieren veroorzaken.