NATUURLEXICON

- Dossier -

Stadsnatuur

Steden zijn zeer kunstmatige cultuurlandschappen. Ze zijn vaak voorzien van een prachtige stadskern. Met een rijke variatie aan bebouwing en mensen is het een geliefde plek om te wonen en te werken. De groene omlijsting hiervan draagt in belangrijke mate bij aan het positieve imago van een stad. De stadsnatuur geeft een onmisbare dimensie aan de leefbare stad.

Een stadsmilieu is bij uitstek de plaats waar een gebrek aan ruimte heerst terwijl er wel een grote behoefte bestaat aan groen. Elke stadsbewoner kan echter zelf een rol van betekenis spelen voor de stadsnatuur. Zowel mensen met een grote stadstuin of een eigen volkstuin als mensen die alleen een portiek, balkon of klein tuintje hebben. Alle stadsbewoners kunnen, met het stadsbestuur in de voortrekkersrol en met wat goodwill en eenvoudige middelen, de stad aantrekkelijk maken, zowel voor verschillende planten en dieren als voor henzelf. Met de huidige schaarste van de ruimte worden meestal wijken aangelegd waar de huizen in hoge dichtheden naast elkaar staan en er weinig ruimte overblijft voor groen. Maar wanneer we alle openbaar en particulier groen bij elkaar optellen, dan biedt de stad nog steeds veel ruimte voor biodiversiteit. Veel planten en dieren hebben zich reeds wonderwel aan het stadsleven aangepast en er komen nog elke dag nieuwe stadse soorten bij.

Natuur is niet alleen maar bos, strand en duinen. Ook in de stad treedt er een grote variatie op door de aanwezigheid van zeer uiteenlopende biotopen. Plekken zoals muren, braakliggende terreinen en straten en pleinen vormen namelijk biotopen voor verschillende soorten. De stad is een apart ecosysteem, bestaande uit verschillende waterige, stenige en groene biotopen en de daarbij horende stadsplanten en stadsdieren. In het stedelijke gebied is er nu al zeer veel bereikt. Traditioneel groen, vaak monotoon en weinig biodivers, bestaat nauwelijks meer. Het heeft plaatsgemaakt voor allerlei nieuwe toepassingsvormen, zoals inheemse kruidachtige begroeiingen, groendaken en geveltuinen. Ook het beheer wordt natuurlijker en is toegespitst op het ontwikkelen van de biodiversiteit in de stedelijke omgeving. Het leefklimaat wordt dan ook steeds beter onder invloed van deze relatief nieuwe groene toepassingen. Er is in een stad veel meer natuur dan de meeste mensen verwachten. Stadsnatuur mag als volwaardige natuur erkend worden. Het cultuurlandschap staat voor de uitdaging om de stedelijke biodiversiteit bij te benen. In dit dossier kunt u kennismaken met de verschillende facetten van die bonte en boeiende leefwereld van de STADSNATUUR, die vaak een even grote dynamiek vertoont als de stad zelf. Vlaanderen is nog volop aan het verstedelijken. De uitdagingen op het vlak van biodiversiteit zijn dan ook niet min. Nu al schuilt er biodiversiteit in elke hoek van de stad: in plantsoenen, grasperken, tuinen, parken, wegbermen, bloembakken, nestkasten, tot zelfs in de gebouwen.  

Maar welke natuur is er al aanwezig in de stad? Hoe kunnen we die natuur behouden en/of versterken? Wat kunnen de beleidsmensen doen? Wat kunnen de stadsbewoners zelf doen? Wat zijn de voordelen van de natuur? Hoe groot is het maatschappelijk draagvlak voor (meer) stadsnatuur? Welke voorbeelden zijn er?

En wat brengt de toekomst voor de stadsnatuur?