NATUURLEXICON

Populatie

Een populatie is een groep organismen van dezelfde soort in een min of meer afgescheiden gebied. De grootte van de populatie wordt bepaald door de verhouding tussen geboorte en immigratie enerzijds en sterfte en emigratie anderzijds.

Tussen de individuen van een populatie vindt er voortplanting en dus uitwisseling van genen plaats.
Een soort bestaat uit één of meerdere populaties.

Populaties van dezelfde soort kunnen van elkaar gescheiden zijn door natuurlijke barrières, zoals rivieren of door onnatuurlijke barrières, bijvoorbeeld autowegen, kanalen of stedelijke gebieden. Eén van de belangrijkste kenmerken van een populatie is het aantal individuen dat zij telt. Het maximum aantal wordt bepaald door de zogenaamde beperkende factor. Dit kan een biotische factor zijn, bijvoorbeeld het aantal roofdieren, of een abiotische factor, bijvoorbeeld de hoeveelheid drinkwater.

Een populatie kan te klein worden, indien haar grootte beneden een bepaald minimum komt. De overlevingskans van de populatie komt dan in gevaar omdat allereerst de kans op inteelt te groot wordt. Er ontstaat dan een verlies aan genetische variatie. Ten tweede kan de populatie uitsterven door bijvoorbeeld ziekte, brand, enz. waardoor de populatie zich niet meer kan herstellen. Voor zoogdieren kan men grofweg een minimum van 50 tot 150 dieren hanteren. De minimum grootte is onder andere afhankelijk van het aantal nakomelingen per paar en per jaar. Het aantal kan sterk fluctueren. In goede jaren, waarin de voedselsituatie voor bepaalde dieren gunstig is, kan het aantal jongen dat ter wereld komt groter zijn dan in slechte jaren. Het aantal fluctueert doordat er dieren geboren worden (nataliteit), sterven (mortaliteit), immigreren (immigratie) en emigreren (emigratie).

Bij een niet-migrerende populatie die in evenwicht is, zal de verhouding tussen het geboorte- en het sterftecijfer gemiddeld gelijk zijn aan 1.

Twee andere belangrijkste kenmerken van een populatie zijn de geslachtsverhouding en de leeftijdsopbouw. De geslachtsverhouding ligt meestal rond de 1:1. Een populatie is opgebouwd uit veel jonge dieren en weinig oudere dieren.

De wetenschap die zich bezighoudt met het aantalsverloop van een populatie is de populatiedynamica. De populatiegenetica houdt zich bezig met de overdracht en verschillen van genen binnen een populatie.  

Een begrip dat afgeleid is van populatie is metapopulatie. Dat zijn een aantal populaties waartussen uitwisseling van individuen bestaat.